بعد از ۳۰ سال سکوت اولین همایش فارسی بانان ازبکستان ۲۷ ژانویه در شهر تاشکند برگزار شد. از این همایش به عنوان «بهار تاجیکان» ازبکستان یاد می شود. در یک هفته ای که از این همایش می گذرد تاجیکان ازبکستان برای اولین بار در گقت وگو با رسانه های خارجی درخواست های فرهنگی و ملی خود را مطرح می کنند. رویدادی که تا این مدت ممنوع بوده و مورد پیگرد قضایی قرار می گرفت. درباره این همایش با برخی از صاحب نظران گفت وگو کرده ایم.
نمایی از شهر بخارا
گزارش و گفت وگوهای زمانه از این تحولات را در پی می خوانید:
برگزاری اولین همایش فارسی زبانان ازبکستان در تاشکند، پس از ۳۰ سال ممنوعیت و پیگردهای شدید دولتی از فعالیتهای تاجیکان، رویداد مهمی برای تاجیکان این کشور است. در این سال ها، تاجیکان ازبکستان که بر اساس آمار غیررسمی نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند، اجازه تبلیغ و ترویج زبان و ادبیات فارسی را نداشتند. اما از زمان شروع زمامداری شوکت میرضیایف در ازبکستان، چنین فرصتی برای فارسی زبانان و هم شهروندان دیگر اقوام این کشور به وجود آمده است: در همایش فارسی زبانان، نمایندگان ولایات تاجیک نشین ازبکستان (فرغانه، سرخان دریا، قشقه دریا، تاشکند، سمرقند، بخارا، نوایی و جیزخ) در مرکز فرهنگی بین المللی تاشکند دور هم آمدند و در کنار شعرخوانی درباره دوستی ملل نیازها و خواسته های فرهنگی خود را هم مطرح کردند.
امینه شرف الدین وا، از فعالان اجتماعی سمرقند، معتقد است این بهار سیاسی و اجتماعی تازه از سوم ماه می سال گذشته شروع شد و حال همه فارسی زبانان نشانه های آن را می بینند.
آغاز این تحولات را باید سوم ماه مه ۲۰۱۷ دانست که قصر ملی ازبکستان میزبان نمایندگان شهرهای تاجیک نشین کشور بود. آنها دعوت شده بودند تا درباره نیازها و درخواست های خود را در راستای بهبود وضع فرهنگی و زبان مادری شان اظهارنظر کنند. به گفته خانم شرف الدین وا کسی باور نمی کرد: «همه با تردید به همدیگر می نگریستیم که این حقیقت دارد یا دامی ست برای پاک سازی دوباره تاجیکان.» اما نیازهای خود را بیان کردیم و حال می بینیم که آهسته آهسته آن درخواست های ما جامه عمل می پوشد.
شرف الدین وا می گوید: «در این درخواست همین طور نوشتیم که ۲۷ ماه آوریل آینده صد و چهلمین سالگرد صدرالدین عینی، سردفتر ادبیات تاجیک است، ما درخواست کردیم که این روز جشن ملی در بخارا، در زادگاه این چهره کلیدی فرهنگ و ادبیات تاجیک، برگزار کنیم و تاجیکان بخارا را دوباره به هویت و زبان مادری خود دلگرم سازیم.»
امینه شرف الدین وا، از سال ۱۹۹۴ تا حال به خاطر فعالیت های فرهنگی و اجتماعی خود در لیست سیاه اسلام کریموف قرار داشت و اجازه کار در سازمان های دولتی را نداشت. او به پنج سال زندان محکوم شده ولی به خاطر داشتن کودک نوزاد عفو شده است. خانم شرف الدین وا می گوید: «حال که فضا باز شده و آزادی سخن گفتن از نیاز و طلبات ملی خود داریم شادمان هستیم، اما چشمان مان پر اشک است و جوانی مان از دست رفته است.»
او می پرسد: «چه کسی پاسخ این همه درد و داغ و بدنام شدن های ما را خواهد داد؟»
به این گفت وگو با امینه شراف الدین وا می توانید در اینجا گوش دهید:
اصل الدین قمرزاده یکی از چهره های فرهنگی ازبکستان می گوید که رئیس جمهور جدید ازبکستان، شوکت میرضیایف، فضای کشور را به کلی تغییر داده است و فضای فرهنگی قابل مقایسه با یک سال پیش نیست. به گفته او همایش سراسری تاجیکان ازبکستان مقدمه این تغییرات است.
در همایش فارسی زبانان ازبکستان جای نمایندگان فرهنگی بخارا، از بزرگترین شهر تاجیک نشین ازبکستان خالی بود.
اصل الدین قمرزاده با ظرح این موضوع در همایش از حال فارسی زبانان بخارا جویا شده است. به گفته او در بخارا تنها یک مدرسه فارسی-تاجیکی در ده “پیش کوه” ولایت کوهستانی بخارا باقی مانده و دیگر همه مدرسه ها درهایشان بسته شده است.
بخارا که مهد ادبیات معاصر تاجیک است و چهره های برجسته ای ادبیات معاصر تاجیک مثل صدرالدین عینی، جلال اکرامی و پیرو سلیمانی و محمدجان شکوری زاده این شهرند، در حال حاضر تنها پنج نفر شاعر و نویسنده دارد که هیچ کدام از آنها در همایش روز شنبه حضور نداشتند.
از این شاعران اسد گل زاده، هدیه رجبوا و تاجی تاجی زاده که تربیت دیده بخش زبان و ادبیات دانشگاه دولتی سمرقند اند، بین تاجیکان آسیای میانه شناخته شده اند. اسد گل زاده، تنها شاعر فارسی زبان ازبکستان است که عضو اتحادیه نویسندگان ازبکستان است.
اسد گل زاده حدود ۸۰ سال سن دارد و در شهر بخارا به سر می برد.
اصل الدین قمرزاده در این گفت وگو از اتحادیه نویسندگان ازبکستان و تاجیکستان انتقاد می کند که شاعر و نویسندگان فارسی نویس ازبکستان را نادیده می گیرند و با هر بهانه ای آنها را به عضویت نمی پذیرند.
در این همایش اعلام شده که در عین حال در ازبکستان بیش از ۵۰۰ شاعر و نویسنده فارسی زبان فعالیت می کنند که صاحب کتاب اند. کتاب هایی که خود با هزینه شخصی در حدود چند صد نسخه منتشر و بین خوانندگان توزیع کرده اند.
در این همایش همین طور درخواست شده که تاجیکان ازبکستان باید مجله ای ماهانه ای در سطح ملی داشته باشند تا روابط بین تاجیکان کشور را تقویت دهد.
درخواست فارسی زبانان ازبکستان:
– برداشتن ویزا یا روادید سفر به کشور همزبان تاجیکستان
– اعلام شدن زبان فارسی تاجیکی به عنوان زبان رسمی دوم در ازبکستان
– راهانداری مدرسه های فارسی بسته شده
– تاسیس و انتشار مجله ای فارسی در سطح ملی
– اختصاص یکی از ده شبکه تلویزیون دولتی به زبان فارسی تاجیکی
– برگزاری همایش های سراسری در همه شهرهای تاجیک نشین
– برگزاری همایش های فرهنگی با همزبانان دیگر
– برگزاری همه پرسی سراسری بین استادان و ضیائیان مدرسه ها و بررسی مشکلات محله های تاجیک نشین و رسیدگی به نیازهای آنها از طریق مرکزهای فرهنگی و سازمان های دولتی
– آسان شدن انتقال کتاب های فارسی از تاجیکستان از راه های زمینی و کاهش مقررات گمرکی و نیز تسهیل رساندن کتاب از طریق پستخانه های دولتی با هزینه پایین تر نسبت به سایر کالاها
– اختصاص بودجه دولتی برای تولید و انتشار کتاب های درسی و آموزشی
– تبادل کتاب بین تاجیکان و ازبکان دو کشور همسایه ازبکستان و تاجیکستان
– تقویت مرکزهای فرهنگی تاجیکان در شهرهای تاجیک نشین
-انتخاب رئیسان کاردان و دلسوز ملت در مراکز فرهنگی تاجیک
– افزایش تعداد نویسندگان و شاعران تاجیک ازبکستانی در اتحادیه نویسندگان تاجیکستان
– بازگرداندن پیکره های رودکی و جامی و نوای و معرفی الگوهای جدید فرهنگی و تاریخی تا جوانان تاجیک به آنها بنگرند و به فرهنگ و تاریخ خود رو آرند
– بزرگداشت از استادان دانشگاه و دانشمندان تاجیک که سهم ارزنده در ارتقای جامعه و فرهنگ خود داشته اند
– سفید کردن نام های چهره های فرهنگی تاجیک که بیهوده بدنام و ممنوع از صحبت در رسانه ها شده اند و بیکار و خانه شین شده اند
– برگزاری بزرگداشت سزاوار از صدرالدین عینی در ۲۷ ماه آوریل به مناسبت ۱۴۰-مین سالگرد تولد این چهره مهم تاجیک در همه شهرهای تاجیک نشین و به ویژه در بخارا، زادگاه استاد عینی، به ویژه در ساکتره، که حالا ابگار و خراب است و نیازمند ترمیم مفصل است
– باز شدن مدرسه های فارسی تاجیکی به نام صدرالدین عینی در شهر بخارا
– بازنشر همه آثار صدرالدین عینی به دو زبان، زبان های فارسی تاجیکی و ازبکی و احیا کردن مرکز عینی در بخارا
-اجازه نام گذاری سنتی بدون «اوف» و «آوا»ی روسی
– تاسیس و فعال کردن انتشارات فارسی تاجیکی در شهرهای تاجیک نشین
– حذف تطبیق سازی مدرک های دانشگاه های تاجیکستان در ازبکستان
– تربیت آموزگاران تاجیک در دانشگاه های تاجیکستان و بالا بردن دانش و مهارت استادان دانشگاه ها و آموزگاران مدرسه های تاجیکان
– برگزاری مسابقه های داستان های کوتاه، رمان و شعر در سطح شهری و جمهوری
– بالا بردن کیفیت چاپ کتاب و افزایش کتاب های فارسی تاجیکی
– دادن گذرنامه (پاسپورت) و مقام شهروندی به تاجیکانی که از تاجیکستان برگشته اند و در زادگاه خود در ازبکستان بی مدرک سرسان اند.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/9331
بهار و نوروز در شعر شاعران پشتو زبان افغانستانی
